Arabayla İstanbul’dan Polonya’ya – Bölüm 2: Krakow

Krakow Getto – Yahudi Mahallesi – Kazimierz

II. Dünya Savaşı esnasında, Naziler  Polonya’da yaşayan tüm Yahudi vatandaşları toplayıp, diğer halktan izole ederek, ülkenin pek çok yerinde kurdukları getto denilen etrafı yüksek duvarlarla çevrili mahallelerde yaşamaya zorlamışlar. Krakow Gettosu en büyük 5 gettodan biriymiş o zaman.

Akşamüzeri şatodan ayrılarak, şehrin getto denilen bu bölgesine doğru yola koyulduk. Çok uzak olmasa da karanlık olmadan varmak istediğimiz için taksi ile gittik. Taksi şöförüne bölgenin en önemli noktası olduğunu düşündüğümüz Heroes Square yani Kahramanlar Meydanı’nın resmini tabletimizden gösterdik ve sağolsun o da bizi tam doğru yerde indirdi. Taksi ücreti oldukça makuldu.

Buradaki sandalyeler ve hikayesi oldukça hüzünlü. Gettoda yaşamaya zorlanan insanlar zaman zaman gruplar halinde bu meydana getirilirlermiş. Gelirken istedikleri değerli eşyalarını yanlarına almaları söylenirmiş. Buradan da çalışma kamplarına nakilleri yapılırmış. Fakat yanlarına aldıkları pek çok eşyayı götürmelerine izin verilmez, çoğu meydanda kalırmış :(

Meydandaki demir ve bronzdan yapılmış sandalyelerin her biri gettoda veya götürüldükleri çalışma kamplarında öldürülen 1000 Yahudiyi ve burada bırakmak zorunda kaldıkları eşyalarını temsil ediyor ve maalesef burada boş onlarca sandalye var.

Aradaki küçük boy sandalyeler ise öldürülen çocukların anısına konmuş.

Bu görüntüye bakıp o yılları ve bu bölgede yaşanan acıları düşünmek insanı oldukça derinden etkiliyor.

Bir süre burada zaman geçirdikten sonra, Schindler’s List filminden de hatırladığımız Oskar Schindler’in fabrikasını ziyaret etmek için yola koyulduk.

Fabrikaya vardığımızda ne yazık ki kapalı olduğunu gördük. Pazar dahil tüm günler saat 20:00 ye kadar açık olan müze meğer Pazartesi günü saat 16:00 da kapanıyormuş. Biz de pazartesiyi denk getirdik maalesef!

Gerçi pazartesi günleri giriş ücretsiz olduğu için siz de yine bir pazartesi ama daha erken saatte uğramaya çalışın bence :)

Müze açılış-kapanış saatlerini aşağıda görebilirsiniz.

Biz fabrikanın ancak dış kısmını görebildik. Şu an müze olarak kullanılan binada savaş döneminde Nazilerin kullandığı silahlar, burada çalıştırılan esirlerin kişisel eşyaları ve üretilen emaye ürünlerden örnekler sergileniyormuş.

Girişte dışarıdan görülebilen insan portre fotoğrafları Oskar Schindler tarafından fabrikasında çalıştırılmak suretiyle mutlak bir ölümden kurtarılan 1000’den fazla Yahudi işçilerden bazılarına ait.

Bilindiği üzere Oskar Schindler, Nazi partisi sempatizanı bir Alman vatandaşıydı. Nazilerin Polonya’yı işgal ettiği dönemde, önceleri parti içi ilişkilerini kullanarak zengin olmaya çalışan bir ticaret adamı idi.

Zamanla Yahudilere yapılan zulmü ve haksızlığı gördüğünde, kendini elinden geldiği kadar fazla sayıda Yahudiyi ölümden kurtarmaya adıyor. Bu yolda bir çok risk alıyor ve kazandığı tüm parayı da işçilerin hayatlarını kurtarabilmek için Nazi subaylarına rüşvet vererek ve daha bir çok farklı şekilde harcıyor.

Fabrikanın girişindeki tabelada okuduğumuz “Bir hayat kurtaran, tüm dünyayı kurtarmış sayılır” sözünü görünce, Steven Spielberg’in filminde ölümden kurtulan Yahudilerin altın dişlerini eritip Oskar’a hediye etmek için yaptıkları ve içine bu sözü yazdıkları yüzük geldi aklımıza :(

Oskar, yine bu filmden hatırladığımız kadarıyla savaşın sonunda elinde son kalan para edecek eşyalara bakıp, “Birkaç kişiyi daha kurtarabilirdim” diye haykırmıştı üzüntüyle…

Gettonun kalanını daha detaylı gezmek için fabrikadan ne yöne doğru gideceğimizi anlamaya çalışırken fabrikanın önünde sıralanmış elektrikle çalışan golf arabası benzeri tur araçları dikkatimizi çekti. Bir tanesinin yanında bulunan kadın turist rehberine yaptıkları turun içeriğini ve fiyatını sorduk. Gettoyu ve Yahudi Mahallesi Kazimierz’i gezdirdiklerini duyunca, hem ayrıntılı bilgiler eşliğinde gezebilmek için hem de yürümeyi tercih etmeyecek kadar yorgun olduğumuz için atladık tur arabasına.

Turumuz 40 dakikalık ve 140 Zloty, yani 35 Euro karşılığı olan bir turdu. Gerçi akşam pazarı epey bir indirim yaptırdık, hatırladığım kadarıyla 25 Euro civarı bir ücret ödedik.

Krakow’a gitmeden turları araştırmak için bu siteyi inceleyebilirsiniz …

Genç ve sevimli kadın tur rehberimiz, ilk önce getto içerisinde yer alan önemli binaları ve gettodan kalan sınır duvarı kalıntılarını gösterdi bize. Binaların bir kısmının üzerine plakalar yerleştirilmiş ve bu plakalarda Nazi işgali sırasında binaların hangi amaçla kullanıldığı ve burada neler yaşandığına dair kısa bilgiler var.

İşte bu bölgeden birkaç kare…

Rehberimiz binalardaki kurşun deliklerini de gösterdi bize.

Getto gezisi sonrasında Krazierz bölgesine geçmeden hemen önce, bir baktık ki rehberimiz bizi tekrar Kahramanlar Meydanına getirmiş!

Burada kendisinden edindiğimiz bir bilgiyi aktarayım.

Meydanda köşede bulunan ve günümüzde müze olarak kullanılan eczanenin işletmecisi Tadeusz Pankiewicz ve diğer çalışan elemanları Irena Drozdzikowska, Helena Krywaniuk ve Aurelia Danek, Nazilerin bölgeyi gettoya dönüştürmesi esnasında buradan Yahudi yaşamayan bir bölgeye nakil edilme teklifini reddedip, burada kalmak için özel izin almışlar. Bu bölgeye giriş-çıkış yapabilen ve Yahudi olmayan bir tek onlarmış. Getto içerisinde sıkışıp kalan Yahudilere çoğunlukla ücret talep etmeden ilaç tedarik etmiş, yemek vermiş, yeri geldiğinde dükkanda saklanmalarına izin vermişler. Hatta Yahudilerin kimliklerini gizlemelerine yardımcı olmak için onlara saç boyası temin etmiş, Gestapo baskınlarında ses çıkarmasınlar diye çocuklara sakinleştirici ilaçlar verilmesini sağlamışlar. Ve böylece yaşam sürelerini bir nebze de olsa uzatmışlar.

Meydanda verdiğimiz moladan sonra Vistül Nehri üzerindeki Most Powstańców Śląskich köprüsünden geçerek Kazimierz bölgesine doğru yola çıktık tekrar.

Schindler’s List filminde, getto boşaltılırken Yahudilerin üzerinden geçirildikleri köprü ise Most Powstańców Śląskich Köprüsünün biraz ilerisinde yer alan Marshal Jozef Pilsudski Köprüsü.

Filmin o sahnesi gerçekten de bu köprü üzerinde çekilmiş, tek fark ise filmdeki insanların gerçektekinin ters yönünde gidiyor olmalarıymış. Bunun nedeni de doğru yön kullanıldığında arkada modern binaların görülüyor olmasıymış.