Rüya gibi bir Portekiz gezisi: Bölüm 6 – Sintra

Palácio Nacional da Pena – Pena Sarayı’nın Mimari Stilleri

Kendisi de suluboya resimler yapan ve “Artist Kral” olarak tanınan Dom Fernando II’nin sanat ve doğa tutkusu nedeni ile aklında uluslararası mimari stilleri bünyesinde barındıran bir saray ve bunu çevreleyen bir park varmış. Sarayın fantastik dış cephesi birçok mimari stilin karıştırılmasından oluşmuş olsa da ağırlıklı olarak romanesk stilini (Avrupa’da 900 ile 1200 yıllarında hüküm sürmüş ve ağır tonozlarla yuvarlak kemerleri benimseyen mimari üslup) yansıtan bir tarzı vardır. Eklektik mimaride Romanesk stilinin yanında, Fas, Yeni Gotik, Yeni Klasik, Rönesans, Manueline mimari akımlarının izlerini görmek mümkündür. Sarp kayalıklar ve uçurumlar üzerine kurulu yapı Wagner’ın operalarına özgü bir ruh taşıyan Orta Avrupa’daki Schinkel Kalelerinden de ilham almıştır. Buna karşılık iç tasarım mahremiyet ve konforu bir araya getiren atmosferi ile 19. Yüzyıl romantik mimarlığının izlerini yansıtır.

Portekiz’e özgü bir mimari akım olan Manueline mimari tarzını biraz açalım. Bu stil Manuel I saltanatı döneminde (1495-1521) ortaya çıkan ve Portekiz usulü Geç Gotik Stili olarak ta adlandırılan bir mimari tarzdır. Portekiz’in keşif çağından ilham alan dekorasyonda ağırlıklı olarak denizcilikle ilgili figürler öne çıkmaktadır. Bu nedenle Afrika’nın sahil şeridinden Brezilya’ya ve Uzak Doğunun okyanus kıyılarına kadar uzanan bir etkilenme söz konusudur. Ayrıca, çoğunlukla Doğu Hindistan tapınaklarının stilinden ve dekorasyonundan da ilham alınmıştır.

Taç kapılarda, pencerelerde, kolonlarda ve kemerlerde çapalar, çapa zincirleri, halatlar, deniz kabukları, inciler, yosun lifleri, bükülmüş halat şeklinde oyulmuş kolonlar Manueline mimari stilini temsil eden öğelerdir.

Sarayda kullanılan Manueline mimari stilinde bina elemanları botanik figürlerle süslenmiştir. Meşe yaprakları, meşe palamudu, afyon çiçeği kapsülleri, mısır koçanı, deve dikeni gibi.

Palácio Nacional da Pena – Pena Sarayı’nın Dış Mekanları

Triton Kemeri – Pórtico do Tritão

Triton kemeri sarayın en gizemli mimari figürlerinden biridir. 19. Yüzyılda Dünyanın yaratılışının alegorik kapısı olarak isimlendirilen bu kemerin en göze çarpan kısmı Triton’un olduğu kısımdır. Triton, mitolojide Poseidon ile Amphitrite’nin oğlu ve Poseidon’nun habercisi olan, belden yukarısı insan belden aşağısı balık şeklinde bir deniz tanrısıdır. Benzer şekilde tüm kemer de aşağı kısmı su altı dünyasını, üst kısmı ise karasal dünyayı tasvir edecek şekilde ikiye bölünmüştür. Zemin katta küçük kolonların birleşmesinden oluşan Yeni Gotik stilindeki kemer üç deniz kabuğunu taşıyan mercanlarla çerçevelenmiştir. Bunlardan en büyüğüne de bizim Triton güzelce yerleşmiştir. Bu kısım su bölümüdür. Üst kattaki bitkiler ise bizi karasal dünyaya taşır. Triton’un başı ağacın arasından yükselir. Kavisli cumba penceresini saran üzüm asması ile çevrelenmiş bu ağacı canavarımız havaya kaldırmaktadır.

Anıtsal Kapı – Porta Monumental

Porta Monumental – Anıtsal Kapı zafer takı ile savunma amacı ile güçlendirilmiş bir geçit karışımıdır. Bu ihtişamlı kapı, sarayda özerk yapıya sahip, oldukça iyi korunan ve tecrit edilmiş bir bölgede yer alan resepsiyon odalarına ve konut kanatlarına açılan tünele giriş yolunu işaret eder.

Yapının mimari kompozisyonu Keşifler Çağından ve Manueline döneminden kalma Lizbon’daki simgesel binalardan referanslar içerir. Mesela Lizbon – Alfama yazımda detaylı olarak anlattığım Casa dos Bicos (Sivri uçlu ev) binasında görülen elmas şeklindeki taşların baklava deseni şekilde yerleştirilmesi gibi. Yine Lizbon’daki Belém Kulesinde yer alan aslan kafasına oturtulmuş kubbeli ikiz silindirik çıkma kule (büyük ihtimalle erkek ve dişi aslanı temsil eden) gibi simgesel öğeler burada da kullanılmıştır. Benzer şekilde Lizbon’un Bairro Alto bölgesindeki Palácio do Cunhal das Bolas binasının köşesindeki küre kabartmalar aşağıda göreceğiniz kemer kenarlarındaki küre kabartmalar için esinlenme kaynağı olmuştur. Mükemmel bir şekilde hizalanmış kemer yılan tasvirinin üzerine oturtulurken, temel taşı büyük bir ortaçağ miğferinin içine yontulmuştur.

Kubbeli küçük kuleler yanal kiriş ile birbirine bağlanmış olup, kirişler üzerindeki mazgal siperlerinden kenarda olanlara hayvan postları ile çevrelenmiş haç, ortadakine ise Pena Sarayının şövalye karakterlerine gönderme yapacak şekilde iki adet çapraz yerleştirilmiş kılıç yontulmuştur.

Anıtsal Kapının arkasında ise, bir zamanlar Mimar Baron von Eschwege’nin Pena Kalesi projesi için ilham aldığı Orta Avrupa ortaçağ kalelerinin savunma sistemlerinde zorunlu bir stratejik öğe olan “Asma Köprü” varmış.

Alhambra Kapısı veya Gül kapısı – Porta do Alhambra (Ou da Rosa)

Alhambra Kapısı Mimar Baron von Eschwege’in manastırın etrafındaki eski bir patika üzerine inşa ettiği saraya giden ana giriş rampasının sonunda yer alır. Kapısı olmayan giriş takı, İspanya’nın Granada kentindeki Alhambra Adalet Kapısı’ndan esinlenmiş olup, birbirlerinin içine geçmiş tipik Neo Mağribi (veya Yeni Fas tarzı) kemerlerden oluşmaktadır. Dıştaki büyük ve küçük kemerlerin kilit taşlarının aksına sırasıyla kapalı bir el ve anahtar şekilleri, kemer yüzeyindeki botanik desenli karo döşemelerinin ortasına ise üç adet gül figürü işlenmiştir. İç kısımdaki yüzde ise sadece tek bir gül şekli vardır. Strüktür mazgal siperleri ile bitirilirken parka bakan köşelere timsah şeklinde çörtenler yerleştirilmiştir.

Alhambra Kapısı’ndan geçmek bizi, 528 metre yükseklikteki Sintra Tepelerinin en yüksek noktasını işaret eden Cruz Alta denilen heykelin görüneceği terasa ulaştırır.